โอฆะ ๔ ในพระบาลีว่า โอฆมตริ นี้คือ กาโมฆะ ภโวฆะ ทิฏโฐฆะ และอวิชโชฆะ.
- ความยินดีพอใจ ในกามคุณ ๕ ชื่อว่า กาโมฆะ.
- ความยินดีพอใจในรูปารูปภพและความใคร่ในฌาน ชื่อว่า ภโวฆะ.
- ทิฐิ ๖๒ ชื่อว่า ทิฏโฐฆะ.
- ความไม่รู้ในสัจจะ ๔ ชื่อว่า อวิชโชฆะ.
ในบรรดาโอฆะ ๔ เหล่านั้น (อธิบายตามหลักอภิธรรม)
- กาโมฆะ ย่อมเกิดขึ้นในจิตตุปบาทอันสหรคตด้วยโลภะ ๘ ดวง.
- ภโวฆะ ย่อมเกิดขึ้นในจิตุปบาทอันสหรคตด้วยโลภทิฏฐิคตวิปปยุต ๔ ดวง.
- ทิฎโฐฆะ ย่อมเกิดขึ้นในจิตตุปบาทอันสัมปยุตด้วยทิฏฐิคตะ ๔ ดวง.
- อวิชโชฆะ ย่อมเกิดขึ้นในอกุศลทั้งปวง.
ความหมายของโอฆะ[]
ก็ธรรมทั้งหมดนี้ ชื่อว่า โอฆะ เพราะอรรถว่าเป็นเหตุนำสัตว์ไป และเพราะอรรถว่าเป็นหมู่ใหญ่.
- เพราะอรรถว่าเป็นเหตุนำสัตว์ไป อธิบายว่า เป็นเหตุให้ตกไปในเบื้องต่ำ.
จริงอยู่ โอฆะนี้ย่อมยังสัตว์ทั้งหลาย ที่อยู่ในอำนาจของตนให้ตกไปในเบื้องต่ำ คือ ให้เกิดในทุคติต่าง ๆ มีนรกเป็นต้น
อีกอย่างหนึ่ง เมื่อไม่ให้ไปในเบื้องบน คือ พระนิพพาน ย่อมให้ไปในเบื้องต่ำ คือ ในภพ ๓ กำเนิด ๔ คติ ๕ วิญญาณฐิติ ๗ และสัตตาวาส ๙ ดังนี้บ้าง. - คำว่า เพราะอรรถว่าเป็นหมู่ใหญ่ อธิบายว่า เพราะหมู่แห่งกิเลสนี้ ใหญ่แผ่กระจายอำนาจไปตั้งแต่ อเวจีมหานรก จนถึงภวัคคภูมิ หมู่แห่งกิเลสคือ โอฆะนี้ใด ชื่อว่า มีความยินดีพอใจในกามคุณ ๕